Mgr Stefan Duhr – Dział Rękopisów i Druków Historycznych Biblioteki Państwowej w Berlinie

Wykształcenie zawodowe i kariera.

Zdecydowałem się na pracę w bibliotece pod koniec szkoły, podczas matur (1998/99).
Pomocna okazała się porada zawodowa z urzędu pracy. Na etapie ubiegania się o szkolenie na pracownika wykwalifikowanego zdałem sobie sprawę, że wolę się uczyć. Wybór pomiędzy Uniwersytetem Nauk Stosowanych w Poczdamie a Instytutem Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Humboldta w Berlinie padł na ten drugi, ponieważ chciałem studiować historię jako drugi przedmiot obok bibliotekoznawstwa. Już na pierwszym stażu uświadomiłam sobie, że moim konikiem jest indeksowanie formalne, czyli zapisywanie w bazie danych cech formalnych (autora, tytułu, zakresu, informacji o publikacji itp.) książek i innych mediów. Podczas kolejnych staży wielokrotnie pracowałem w tym obszarze.

Moja praca magisterska dotyczy sposobu, w jaki wolne kościelne biblioteki seminaryjne w NRD pozyskiwały literaturę zachodnią. Pod koniec studiów pomagałem w jednej z tych bibliotek w ramach płatnej pracy przy ewidencjonowaniu w katalogu elektronicznym literatury zdobytej w okresie NRD.

Po pewnym okresie oczekiwania mogłem przez cztery lata po studiach pracować jako niezależny katalog retrospektywny w bibliotece historycznej Niemieckiego Instytutu Historycznego w Rzymie.
Tam po raz pierwszy spotkałem się ze starymi drukami. Są to druki z okresu od XVI do XIX wieku, które drukowano na prasie ręcznej. Mój ówczesny kierownik projektu zorganizował dla mnie odpowiednie szkolenie w Bawarskiej Szkole Bibliotecznej (dziś: Bawarska Akademia Biblioteczna) w Monachium. Dzięki własnym wysiłkom podczas dnia bibliotekarstwa uczestniczyłem także w szkoleniu w Hamburgu w zakresie katalogowania w Common Library Association (GBV).
Obaj pomogli mi w przeprowadzce do Biblioteki Państwowej w Berlinie w 2012 roku w ramach projektu indeksowania i digitalizacji druków niemieckich z XVIII wieku (VD18).
Dziś pracuję w ich dziale rękopisów i druków historycznych i reprezentuję moją bibliotekę w odpowiednich komisjach specjalistycznych.

Więcej informacji o Bibliotece Państwowej w Berlinie można znaleźć tutaj.
Autor zdjęcia wyróżnionego zdjęcia Stefan Duhr: © Stefan Duhr

Osobiste doświadczenia.

Szczególnie cenię sobie możliwość przyczynienia się poprzez moją pracę do umożliwienia ludziom kształcenia się i prowadzenia badań.
Robię to pomagając Ci znaleźć odpowiednie media (w moim przypadku prawie wyłącznie książki) poprzez optymalny opis w katalogu. Praca ze starymi drukami daje możliwość wniknięcia w szczegóły z pominięciem masowego działania nowoczesnych mediów. Oprócz cech formalnych odnotowujemy także cechy charakterystyczne okazu, takie jak pochodzenie, a czasem także oprawy i papiery.

Ein besonderes Anliegen ist mir die Beschreibung von Druckvarianten im Rahmen der Formalerschließung. Diese liefert der Forschung wichtige Informationen zur Textgenese bei der Vorbereitung von Editionen. Die Idee dazu kam mir bereits während meiner Tätigkeit für das VD18, da mir beim Abgleich unserer Exemplare mit den digitalisierten Exemplaren anderer Bibliotheken immer wieder Unterschiede aufgefallen sind. Insofern war es ein Glücksfall, dass ich diese Thematik während der Einarbeitung einer Sammlung von Drucken des französischen Schriftstellers der Aufklärung Voltaire vertiefen konnte. Entstanden ist daraus die Fortbildung „Fingerprintverfahren und Signaturformel als Mittel zur Unterscheidung von Druckvarianten“ (mehr Informationen), die ich nicht nur an der Stabi Berlin, sondern auch in anderen Bibliotheken anbiete, u.a. 2023 an der Bibliotheksakademie Bayern in München, womit sich ein Kreis schließt.

Jestem szczególnie zadowolony z tego, że wykorzystałem czas pandemii korony na przetłumaczenie zasad dotyczących odcisków palców STCN, które wcześniej były dostępne wyłącznie w języku niderlandzkim i angielskim, na język niemiecki w moim biurze domowym wraz z komitetem ekspertów, którego jestem członkiem ( Więcej informacji ) .
Dzięki temu procesowi można lepiej różnicować warianty druku. Kolejnym wytworem tych czasów jest pogłębiony, niemieckojęzyczny opis zaleceń dotyczących zestawiania starych druków, które wcześniej były dostępne w tym zakresie wyłącznie w języku angielskim, przez amerykańskiego bibliografa Fredsona Bowersa przy użyciu formuły zestawiania. Sortowanie oznacza opis arkuszy bloku książki oprawionych warstwowo.

Znaczenie i wartość dodana.

Szczególnie istotna jest dla mnie wspomniana wcześniej funkcja wspierająca edukację i badania. Praca w Czytelni Rzadkich Stabi Berlin w ramach wypożyczeń i korzystania umożliwia bezpośredni kontakt z czytelnikami, którzy czasami zadają mi pytania na konkretny temat lub książkę. Ponadto istnieją zapytania kierowane do mnie za pośrednictwem punktu informacyjnego mojego wydziału. Kiedyś na przykład chodziło o ustalenie formatu bibliograficznego starego druku. W przeciwieństwie do formatu układu, który opiera się na wysokości grzbietu książki, polega to na złożeniu zadrukowanego arkusza, co wymaga znacznie większej wiedzy i dlatego jest również częścią mojego wcześniej wspomnianego szkolenia.

Stabi Berlin oferuje swoim użytkownikom m.in. usługę warsztatów wiedzy, podczas których przekazywana jest wiedza i umiejętności przydatne w pracy naukowej. Ze względu na moje zaangażowanie w warianty druku oferuję warsztaty online na temat narzędzi programowych do porównywania tekstu i obrazu.

Zalecenia.

Jeśli masz poczucie porządku, jesteś otwarty na stare i nowe media oraz interesujesz się gromadzeniem, przetwarzaniem i przekazywaniem informacji, masz odpowiednie kwalifikacje do pracy w bibliotece.
Ponadto istnieje chęć dokształcania się i pomagania innym w ich badaniach. Praca w bibliotece jest również w mniejszym stopniu uzależniona od aspektów komercyjnych.

Jeżeli Cię to interesuje, warto rozważyć możliwość poznania środowiska zawodowego bibliotek poprzez odbycie stażu. Generalnie radzę odbyć jak najwięcej praktyk już na studiach, także po to, aby nawiązać kontakty z potencjalnymi pracodawcami i skorzystać z doświadczeń tych, którzy już tam pracują.

Zależy mi na tym, aby studenci, szczególnie podczas praktyk, zdobywali praktyczną wiedzę, która pomoże im w późniejszej aplikacji zdobyć odwagę do wejścia w życie zawodowe. Dzięki linii profilowej „Zasoby historyczne” w ramach studiów magisterskich z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji, HTWK Leipzig oferuje dobre warunki do późniejszej pracy ze starymi drukami. Uważam, że instytucje takie jak Biblioteka Państwowa w Berlinie, posiadająca dużą kolekcję druków historycznych, ponoszą szczególną odpowiedzialność za umożliwienie młodym ludziom wejścia w życie zawodowe w tej dziedzinie.

Temat rekrutacji młodych talentów poruszyłem już w komisji odpowiedzialnej za katalog stowarzyszenia K10plus oraz zabiegałem o dyskusję z HTWK Leipzig i kursem biblioznawstwa na Uniwersytecie w Moguncji. Ponieważ wielu kolegów w nadchodzących latach odejdzie na emeryturę, temat ten staje się coraz ważniejszy.

Kolejnym ważnym aspektem jest dokształcanie kolegów, którzy już pracują ze starymi drukami. Udostępniłem wszystkim odpowiednie informacje na stronie wiki odpowiedzialnego komitetu K10plus, którym zarządzam (więcej informacji) .

Rozwój i perspektywy na przyszłość.

Nawet jeśli media cyfrowe stanowią już dużą część nowych nabytków, działalność mediacyjna bibliotek nie straci na znaczeniu. Szczególnie ważne jest ich niekomercyjne skupienie się na edukacji i badaniach.

W dalszym ciągu istotne będzie także indeksowanie starych druków.
Obecnym trendem w tym obszarze jest rozwój proweniencji. Jestem jednak pewien, że formalne indeksowanie będzie w dalszym ciągu zapewniać podstawowe i szczegółowe metadane. Niektórych zadań w dającej się przewidzieć przyszłości nie będzie można rozwiązać automatycznie. Większe znaczenie mogłyby zyskać inne aspekty, takie jak indeks oprawy i identyfikacja papieru, a także opis typografii i dekoracji książki. W tej chwili wiele rzeczy jest możliwych jedynie w ograniczonym zakresie ze względu na ograniczone możliwości kadrowe w tym obszarze.

Szczególnie cenię sobie możliwość przyczynienia się poprzez moją pracę do umożliwienia ludziom kształcenia się i prowadzenia badań.